۱۰۰- مقام شامخ انسان

بسمه تعالی
در روزهای قبل در ارتباط با مطلبی که در سمپوزیوم یونان عرض می شود مقدمه ‏ای را بر خلاصه مقاله عرض کردم و اینک فرازی از اصل مقاله تحت عنوان « مقام شامخ انسان » عرض می‏کنم:
بدون تردید انسان در میان موجودات عالم خلقت به خاطر داشتن عقل و خرد امتیاز قابل توجهی دارد و خدای تعالی به همین خاطر او را بر سایر حیوانات مسلط فرموده و برتری داده است. کتاب مقدّس در این باره می‏ گوید: «انسان بر سایر حیوانات تسلط دارد یعنی بر ماهیان دریا و پرندگان آسمان و بهائم و بر تمامی زمین و حشراتی که بر زمین می‏خزند حکومت می ‏نماید. این جمله به معنی این است که انسان در زمین بر همه چیز و بر همه کس برتری دارد و این بخاطر آن است که خدای تعالی روح انسان را به صورت خود آفرید و او را در صفات درونی مثل اعلای خود قرار داد » چنان که کتاب مقدّس می‏ گوید: « و خدا گفت آدم را به صورتمان و شبیهمان بسازیم » ( سفر پیدایش باب ۱ شماره ۲۶) قاموس کتاب مقدّس می‏ گوید:
«و چون خدای تعالی انسان را در تقدس و عدالت به صورت خود آفرید شریعتی برای او قرار داد». داشتن شریعت و تکلیف برای آن است که انسان اعتبار و مقام خود را بیابد و به کمال انسانیت برسد. از مطالب فوق استفاده می ‏شود که چون انسان دارای اعتبار و مقام والایی است و می ‏تواند خود را متخلق به صفات پروردگار بنماید. خدای تعالی موجودات عالم اعم از حیوانات و نباتات و جمادات را برای او خلق کرده و او را بر آنها مسلط فرموده است. و در دین مسیحیت به چیزی که برای انسان بیشتر از هر چیز مورد توجّه واقع شده رسیدن به کمالات روحی و متخلق شدن به اخلاق و صفات الهی است. در اینجا عینا می ‏بینیم که اسلام هم همین مطلب را درباره مقام انسان بیان کرده و در قرآن فرموده: « و سخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعا منه » (سوره جاثیه آیة 12) که این آیه و آیاتی مشابه آن که در قرآن بسیار است به ما می‏ گوید « نظر اسلام درباره انسان این است که او بر سایر حیوانات و بلکه بر همه موجودات تسلط دارد و همه چیز را در این عالم خدای تعالی برای او خلق کرده است ». و در آیه ۷۰ سوره اسری می ‏فرماید: «ما بنی آدم را اکرام کردیم و او را در بیابانها و دریا سیر دادیم و از خوردنی‏ های پاکیزه به او روزی نمودیم و بر بسیاری از مخلوقاتمان او را برتری دادیم ». که این آیه مقام والا و افضلیت انسان را بر بیشتر از مخلوقات الهی معرفی فرموده و لطف و محبت خدای تعالی را نسبت به انسانها بیان می‏ نماید. و در جای دیگر قرآن عظمت و مقام انسان را مربوط به بندگی و تقوی و علم و دانش او می ‏داند. آنجا که می ‏فرماید: « گرامی ‏ترین شما نزد خدا با تقوا ترین شما است». و می‏ فرماید: « آیا کسانی که می ‏دانند با کسانی که نمی ‏دانند مساوی هستند؟ » و در جای دیگر کسانی را که دارای تقوی و علم و کمالات روحی نیستند از حیوانات پست ‏تر دانسته و فرموده: « بدترین حیوانات نزد خدا آن انسانی است که کر و گنگ باشد و مطالب عقلی را درک نکند » و بلکه از نظر اسلام اساس خلقت بشر به خاطر ارتباط با خدای تعالی و بندگی او است آنجا که در قرآن فرموده: « من جن و انس را خلق نکردم مگر برای آن که آنها مرا بشناسند و عبادتم را بکنند ». و در احادیث اسلامی آمده که بشر باید متخلق به اخلاق و صفات الهی گردد و ضروری‏ ترین وظایفش این است که تزکیه نفس کند و خود را به مقام خلیفه اللهی برساند. بنابراین همان گونه که در کتاب مقدّس بشر را به خاطر ارتباطش با خدا و متخلق شدنش به اخلاق اللّه و متصف شدنش به صفات پروردگار برترین و والاترین موجودات در عالم خلقت می‏ داند و او را مسلط بر سایر مخلوقات می ‏شمارد.
اسلام نیز چنان که ملاحظه فرمودید همین اعتقاد را درباره انسان دارد و مقام انسان را والاتر از سایر موجودات می‏ داند.

تاریخ نگارش:
۱۴۲۶/۴/۲۲ قمری
۱۳۸۴/۳/۱۰ شمسی